Sự xuất hiện của trường Mỹ thuật Đông Dương tại Hà Nội vào năm 1925 đã mang đến sự thay đổi hình thái cho chất liệu sơn mài Việt Nam. Bằng sự kết hợp giữa kỹ thuật truyền thống và phương pháp giảng dạy của hội họa phương Tây, sơn mài dần chuyển từ mục đích thuần thực dụng sang đề cao tính duy mỹ của các tác phẩm nghệ thuật. Cũng từ đó, chất liệu này liên tục được khám phá cũng như thay đổi cách thức tiếp cận để có thể đồng hành cùng sự biến chuyển của đời sống, tư tưởng cùng các xu hướng văn hóa của người Việt qua các thời kỳ lịch sử.
Sơn mài từ thời Đông Dương, hay thường được xem là sơn mài truyền thống, là sự kết hợp của nhiều lớp màu. Ở đó công đoạn vẽ và mài được lặp đi lặp lại cho đến khi hiệu ứng tạo hình đạt hiệu quả như tác giả mong muốn.
Tuy nhiên, họa sĩ Lại Thanh Dũng chọn tiếp cận sơn mài với một diện mạo mới. Thay vì mài nhằm phô ra những đường nét mang tính ngẫu nhiên, tổng quan của tác phẩm được tạo nên từ hàng ngàn nét khắc tỉ mẩn, theo một bố cục chuẩn xác có tính toán. Chất liệu chính được sử dụng để tạo màu là lá bạc và lá vàng, cùng lúc đó một vài tông màu khác được dùng với chức năng nhấn nhá, điểm tô. Khi này, hình dáng và tính sáng tối của chủ thể được quyết định bởi độ mạnh hay nhẹ tay khi khắc; bởi tính thưa dày, dài ngắn của đường nét và bởi sự tinh giản trong cách dùng màu.
Trên tinh thần đó, chủ thể trong các tác phẩm của Lại Thanh Dũng như hoa sen, hoa ngô đồng, Thành nội, sông Hương là những hình ảnh không quá xa lạ của Cố đô, nhưng việc anh luôn ý thức làm mới chúng bằng những tìm tòi về kỹ thuật đã giúp chúng duy trì giá trị văn hóa cốt lõi trong khi ngôn ngữ biểu đạt vẫn không ngừng di chuyển và mở rộng phạm vi theo thời gian.
Sự chuyển mình này không chỉ đơn thuần là việc làm mới hình ảnh, mà còn phản ánh mối tương quan sâu sắc giữa di sản và sự tiến bộ của xã hội, bởi di sản không phải là một khái niệm tĩnh mà là một quá trình liên tục thay đổi, phát triển và thích nghi với thời đại.
Triển lãm “Dòng Chảy Di Sản” lần này thuộc một phần của Ngày Di Sản MGallery, được phối hợp tổ chức bởi Mgallery – Hôtel Des Arts Saigon, Lotus Gallery và Hoa Niên Concept. Triển lãm mở cửa tự do, diễn ra từ ngày 21.09.2024 đến hết ngày 27.09.2024 tại không gian của Café des Beaux-Arts, tầng trệt của khách sạn Hôtel des Arts Saigon.